Национальный банк кыргызской республики монеты
Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын
Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын алгачкы нумизматикалык эстелик монеталары 1995-жылы чыгарылып, Кыргызстандын нумизматика рыногунун т ү пт ө л ү ш ү н ө жол салган. Республикада нумизматика рыногу белгил үү бир ө н ү г үү баскычынан ө т ү п, ө лк ө чегинен тышкары чыгуу менен ө н ү г ө баштаган. Тажрыйба к ө рс ө тк ө нд ө й, нумизматика рыногу Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын жалпы стратегиясына ылайык план чегинде, комплекст үү ыкмада ишке ашырылган шартта, аны кыйла натыйжалуу жана тез ө н ү кт ү р үү г ө жетиш үү г ө болот. Улуттук банк бир жагынан нумизматикалык монеталарды даярдап чыгарат, экинчи жагынан аны сатууну ж ү з ө г ө ашырат. Б ү г ү нк ү к ү нд ө , Кыргызстанда эстелик монеталары рыногун ө н ү кт ү р үү д ө Улуттук банк сыяктуу эле, аларды сатып алуучулар да чеч үү ч ү ролду ойнойт.
Кыргызстандын коллекциялык монеталары сувенир же нумизматикалык баалуулук гана болуп эсептелбестен, маалымат булагы болуп да саналат. Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы, Кыргыз мамлекетт үү л ү г ү н ү н т ү пт ө л ү ш ү н ө байланыштуу маданий эстеликтер, маанил үү даталарды да ң азалоо, маданият жана спорт жаатында жетишкендиктерди, улуттук ү рп-адаттарды жана оюндарды кайра жандандыруу, Кыргызстанда жок болуп бара жаткан флора жана фауналардын т ү рл ө р ү н жайылтуу максатын к ө зд ө йт. Улуттук банк чыгарып жаткан коллекциялык монеталардын тематикасы Кыргызстандын кооздугун, кайталангыс ө зг ө ч ө л ү г ү н да ң азалоого багытталган. Буга чейин: “Манас” эпосунун 1000 жылдыгы», «Тарыхый окуялар», «Кыргыз мамлекетт үү л ү г ү », «Кыргыз каганатынын доору», «Эл аралык тоолор жылы», «Кыргызстан Улуу Жибек жолунда», «Чынгыз Aйтматовдун чыгармалары», «Кыргызстандын тарыхый жана архитектуралык эстеликтери», «Улуттук спорт жана элдик оюндардын т ү рл ө р ү », «Улуттук музыкалык аспаптар» «Кыргызстандын Кызыл китеби» серияларына арналган монеталар чыгарылган. ЕАЭБ м ү ч ө мамлекеттердин борбордук банктарынын баалуу металдан жасалган коллекциялык монеталарды чыгаруу боюнча эл аралык программасынын алкагында Улуттук банк тарабынан: «ЕврАзЭС ө лк ө л ө р ү н ү н борборлору», «ЕврАзЭС ө лк ө л ө р ү н ү н жаныбарлар д ү йн ө с ү «, “ЕврАзЭС ө лк ө л ө р ү н ү н элдеринин ж ө р ө лг ө л ө р ү жана салт-санаалары”, “ЕврАзЭСке 10 жыл”, “Аруулук уялаган балдар д ү йн ө с ү ”, «Улуу Жибек Жолу» серияларындагы к ү м ү ш монеталары чыгарылган. 2015-жылы монеталык программанын алкагында Улуттук банк тарабынан Беларус, Казакстан, Кыргызстан жана Россия мамлекеттеринин борбордук (улуттук) банктары тарабынан к ү м ү шт ө н жасалган «Евразия экономикалык союзу» монетасы чыгарылган.
Улуттук банк монета чыгарууда алтын жалатуу, голограмма, тампондук м өө р басуу, кычкылдануу, ар т ү рд үү таштарды ч ө г ө р үү (асыл таш, Сваровски кристаллы) сыяктуу заманбап технологияларды пайдаланат. Жа ң ы эстелик монеталарды чыгарууну пландаштыруу менен Улуттук банк ар кандай категориядагы керект өө ч ү л ө рд ү н жана коллекционерлердин арасында кыйла популярдуу темалардын рейтингин изилд өө г ө алат. Монеталар сериясын чыгаруу концепциясы жана тематикасы Улуттук банк Башкармасы тарабынан аныкталат. Коллекциялык монеталардын долбоорунун ү лг ү с ү н иштеп чыгуу ү ч ү н кесипк ө й с ү р ө тч ү -дизайнерлер ишке тартылат.
Кыргызстандын коллекциялык монеталары эл аралык мелдештерде сыйлыктарга ээ болгон. Айтсак, “Чынгыз Айтматовдун чыгармалары” сериясындагы монеталар Санкт-Петербург шаарында ө тк ө н “Монеталар даражасы — 2010” эл аралык эстелик монеталарынын т ө рт ү нч ү сынагынын алкагында «БИБЛИО-ГЛОБУС» соода ү й ү тарабынан ардак грамотага ээ болгон. Ал эми “Улуу Жибек Жолу” монетасы 2013-жылы ө тк ө н Берлин шаарындагы «Krause Publications» басылмасы тарабынан “Бир кыйла тарыхый мааниге ээ монета” номинациясы боюнча уюштурулган “Жылдын монетасы” сынагынын же ңүү ч ү с ү болуп таанылган. «Саймалуу-Таш» коллекциялык к ү м ү ш монетасы Москва шаарында ө тк ө н “Монеталар даражасы 2014” сынагында “Жылдын к ү м ү ш монетасы” номинациясында ү ч ү нч ү орунга татыктуу болгон.
Кыргызстандын коллекциялык монеталарына болгон кызыгуу жыл сайын артып келет. Б ү г ү нк ү к ү нд ө аларды нумизматиканы кызыктуу хобби катары к ө рг ө н кесипк ө й-коллекционерлер гана сатып албастан, ж ө н ө к ө й жарандар да кызыгуусун артып инвестиция катары сатып алып жатышат. Монеталар коллекциясын топтоодо аларды талапка ылайык шарттарда сактоо зарыл, б.а. монеталар аба, нымдуулук, жылуулуктун таасиринен ө з нумизматикалык баалуулугун жоготушу м ү мк ү н. Монеталарды зыянга учуратпоо ү ч ү н аларды акрил капсуласында сактап, абалын алгачкы чыгарылган т ү рд ө сактап калууга болот. Монеталарды капталынан (гурт) гана кармоо зарыл. Монета бир аз гана тилинип же ага манжанын изи т ү ш ү п калса ал ө з нумизматикалык баалуулугун жоготот. Ушул себептерден, биз монетаны акрил капсулада сактоону жана аны капсуладан албоону сунуш кылабыз.
Источник
Национальный банк кыргызской республики монеты
Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын ЕврАзЭС ө лк ө л ө р ү н ү н Борбордук банктарынын Э л аралык программаларынын алкагында чыгарылган коллекциялык монеталары
Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы ЕврАзЭС ө лк ө л ө р ү н ү н баалуу металлдарынан коллекциялык монеталарды чыгаруу жана сатып ө тк ө р үү боюнча эл аралык программанын алкагында коллекциялык к ү м ү ш монеталарды ж ү г ү рт үү г ө чыгарып кел үү д ө жана алардын бетине т ү ш ү р ү лг ө н ЕврАзЭС эмблемасы коллекциялык монеталардын бардык сериясын бириктирген негизги элементинен болуп саналат.
Ар бир к ү м ү ш монета сертификаты кошо ө з ү нч ө кутучага салынып сакталат.
Коллекциялык монеталар «proof» сапатына жана Кыргыз Республикасынын аймагында расмий т ө л ө м каражаты статусуна ээ.
2011-жылдын 20-декабрынан тартып 10 сом номиналындагы « Улуу Жибек Жолу» жана «Аруулук уялаган балдар д ү йн ө с ү » коллекциялык к ү м ү ш монеталары ж ү г ү рт үү г ө чыгарылган.
«Улуу Жибек Жолу» к ү м ү ш монетасынын алды ң кы бетинде ЮНЕСКО уюмунун тизмесине кирген белгил үү маданий-архитектуралык эстеликтер т ү ш ү р ү лг ө н. Алды ң кы планда Улуу жибек жолунун чиеленишкен чыйыры жогорку сапаттагы алтындан чегилип, арткы планда – Евразия картасы чагылдырылган. Монетанын сол жагында металлдын сапат белгиси жана салмагы (Ag 925/31.10г), т ө м ө н жагында монетанын номиналы (10 сом) берилген. Монетанын арткы бетинде Кыргыз Республикасынын герби, асман тиреген тоолор сапарлаш болуп, узатып келе жаткан кербендин т ү сп ө л ү нд ө г ү элес чагылдырылып, монета чыгарылган жыл (2011) к ө рс ө т ү лг ө н.
Улуттук банк тарабынан «Д ү йн ө менин к ө з карашымда» темасында ө тк ө р ү лг ө н сынактын же ңүү ч ү с ү – Бишкек шаарындагы № 29 гимназиянын 5 «Г» классынын окуучусу Асеин кызы Айым тарткан с ү р ө т «Аруулук уялаган балдар д ү йн ө с ү » к ү м ү ш монетасынын негизги сюжетин т ү з ө т. Монетанын т ө м ө н жагында номиналы (10 сом), металлдын сапат белгиси жана салмагы (Ag 925/31.10г), ал эми арткы бетинде Кыргыз Республикасынын герби т ү ш ү р ү л ү п, монета чыгарылган жыл (2011) к ө рс ө т ү лг ө н.
«ЕврАзЭС ө лк ө л ө р ү н ү н элдеринин ж ө р ө лг ө л ө р ү жана салт-санаасы» сериясындагы 10 сом номиналындагы «Т ү нд ү к к ө т ө р үү » жана « ЕврАзЭСке 10 жыл » коллекциялык к ү м ү ш монеталары 2010-жылдын 1-октябрынан тартып ж ү г ү рт үү г ө чыгарылган.
«Т ү нд ү к к ө т ө р үү » монетасынын алды ң кы бетинин негизги мазмунун кыргыз элинин улуттук каада-салтынын биринен болгон боз ү й к ө т ө р үү процесси чагылдырылган.
«ЕврАзЭСке 10 жыл» монетасынын алды ң кы бетинин чок ортосунда т ү ст үү эмаль менен ЕврАзЭС эмблемасы т ү ш ү р ү лг ө н. Арткы бетинде Кыргыз Республикасынын герби, монета чыгарылган жыл (2010) к ө рс ө т ү лг ө н.
«ЕврАзЭС ө лк ө л ө р ү н ү н элдеринин уламыштары жана жомоктору» сериясындагы 10 сом номиналындагы “ Бугу эне» к ү м ү ш монетасы жана «ЕврАзЭС ө лк ө л ө р ү н ү н жаныбарлар д ү йн ө с ү » сериясындагы 10 сом номиналындагы «Б ү рк ү т» к ү м ү ш монетасы ж ү г ү рт үү г ө 2009-жылдын 29-октябрынан тартып чыгарылган.
Улуу жазуучу Ч.Айтматовдун “Ак кеме” повестиндеги бугу-эне уламышы монетанын алды ң кы бетинин сюжетин т ү з ү п, ЕврАзЭС эмблемасы т ү ш ү р ү лг ө н болсо, арткы бетинде Кыргыз Республикасынын герби, монета чыгарылган жыл (2009) к ө рс ө т ү лг ө н.
“Б ү рк ү т” монетасынын алды ң кы бетинде б ү рк ү тт ү н элеси, ЕврАзЭСтин т ү ст үү эмаль менен капталган эмблемасы т ү ш ү р ү лг ө н. Арткы бетинде Кыргыз Республикасынын герби, монета чыгарылган жыл (2009) к ө рс ө т ү лг ө н.
Кыргыз Республикасынын аймагында «ЕврАзЭС ө лк ө л ө р ү н ү н борборлору» сериясындагы 10 сом номиналындагы «Бишкек» к ү м ү ш монетасы 2008-жылдын 18-декабрынан тартып ж ү г ү рт үү г ө чыгарылган.
Асман тиреген тоолор кучагында борбор калаанын жалпы архитектуралык с ү р ө тт ө л ү ш ү негизги сюжетти камтып, Манас атабыздын ат ү ст ү нд ө г ү скульптуралык келбети жана ЕврАзЭС эмблемасы алды ң кы планда берилген. Жер шаарынын рельефтик фонунда Кыргыз Республикасынын герби монетанын арткы бетинде т ү ш ү р ү лг ө н.
Коллекциялык монеталардын ө зг ө ч ө л ү кт ө р ү
Источник
Национальный банк кыргызской республики монеты
Кырындагы жазуу «Он сом», бешжылдыз жана «10 СОМ»
2009-2010 – жылдары чыгарылган ү лг ү д ө г ү банкноттор (Т ө рт ү нч ү чыгарылыш)
Улуттук валютанын т ө рт ү нч ү сериясы 2009-жылы ж ү г ү рт үү г ө чыгарылган 5000 сом номиналындагы банкнот менен ачылган. Мындан кийин 20, 50, 100 жана 200, 500, 1000 сом номиналындагы ө рк ү нд ө т ү лг ө н коргоо элементтерин камтыган банкноттор акырындык менен чыгарыла баштаган.
Т ө рт ү нч ү чыгарылыштагы банкноттор оригиналдуу дизайнга жана ө рк ү нд ө т ү лг ө н коргоо элементтерине ээ.
Ж ү г ү рт үү г ө чыгарылган к ү н ү
2009-жылдын 2 марты
2016-жылдагы ү лг ү д ө г ү банкноттор (Т ө рт ү нч ү чыгарылыштагы ө рк ү нд ө т ү лг ө н банкноттор)
2017-2018-жылдары улуттук валютанын IV сериясындагы 2016-жылдагы ү лг ү д ө г ү 20, 50, 100, 200, 500, 1000 жана 5000 сом номиналындагы банкноттору ж ү г ү рт үү г ө чыгарылган.
IV сериясындагы 2016-жылдагы ү лг ү д ө г ү ө рк ү нд ө т ү лг ө н банкноталар т ө м ө нк ү л ө рд ү камтыйт:
— Классикалык ыкма менен даярдалган, даана так к ө р ү нг ө н портрет.
— MASK-элементи. Жарыкка салып кароодо «сом» деген с ө з к ө р ү н ө т (20, 50 жана 100 сом банкноторунан тышкары).
— Чыгарылган жылы: 2016.
Ж ү г ү рт үү г ө чыгарылган к ү н ү
2000 сом номиналындагы эстелик банкнот
Эстелик банкнота, Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тарабынан мамлекеттин тарыхында басып ө тк ө н жолундагы маанил үү эки учурду: Кыргыз Республикасынын эгеменд үү л ү кк ө ээ болушунун 25 жылдыгына, Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын 25 жылдыгына жана улуттук валютанын ж ү г ү рт үү г ө чыгарылышынын 25 жылдыгына карата чыгарылган.
Эстелик банкнота, кыргыз мамлекетт үү л ү г ү н ү н пайдубалынын т ү пт ө л ү ш ү н ү н: байыркыдан б ү г ү нк ү к ү нг ө чейинки калыптануу жолун чагылдырган жана заманбап коргоо элементтерин камтыган, ө зг ө ч ө л ө нг ө н дизайнга ээ.
Ж ү г ү рт үү г ө чыгарылган к ү н ү
Улуттук валютанын бардык банкноттору жана монеталары Кыргыз Республикасынын аймагында расмий т ө л ө м каражаты статусуна ээ жана кайсы жылы чыгарылгандыгына карабастан, т ө л ө м каражаты катары т ө л өө г ө милдетт үү т ү рд ө кабыл алынууга тийиш.
Источник
Национальный банк кыргызской республики монеты
Баалуу металдардан жасалган коллекциялык монеталар